Jak rozpocząć?
Początki są zawsze najtrudniejsze: w dopiero rozpoczętych projektach informatycznych nie bardzo wiadomo jak przekształcić ambitne zamiary w planowane efekty. W tym artykule znajdziesz informacje, kiedy i jak najlepiej rozpocząć doskonalenie użyteczności.
Korzyści
Dlaczego produkt interaktywny powinien być użyteczny? Ponieważ wysoka użyteczność zapewnia:
- lepsze wyniki pracy, przy mniejszym wysiłku obsługi,
- mniej błędów, mniej poprawek, mniej irytacji,
- większe zadowolenie klientów i użytkowników z wygody obsługi
...a zadowoleni klienci chętniej polecają system lub usługę innym i przekłada się to na lepsze wyniki handlowe.
W wielu przypadkach wysoka użyteczność podnosi atrakcyjność rynkową produktu lub usługi i pozwala zwiększyć przewagę nad konkurencją.
Czym jest projektowanie zorientowane na użytkownika?
Projektowanie zorientowane na użytkownika (ang. UCD - User-Centered Design):
- pozwala na zaprojektowanie produktu o wysokiej użyteczności,
- ukierunkowuje proces projektowy na potrzeby i zadania docelowego użytkownika, w celu wytworzenia produktu który będzie:
- skuteczny w działaniu,
- łatwy do nauki i obsługi,
- przyjazny i przyjemny w użytkowaniu,
- na dłuższą metę dostarczał spodziewanych korzyści użytkownikom i będzie chętnie przez nich używany.
- skuteczny w działaniu,
Kiedy najlepiej rozpocząć?
Najlepszym momentem na rozpoczęcie doskonalenia użyteczności produktu jest faza planowania projektu, podczas której ustala się sposób zarządzania projektem, jego cele i etapy oraz sposób alokacji zasobów na różne cele projektu.
W tym momencie najlepiej określić:
- jaki priorytet będzie miało zapewnienie wysokich własności użytkowych produktu, szczególnie gdy produkt ma znaleźć się na konkurencyjnym rynku,
- sposób pozyskiwania informacji od użytkowników,
- sposób testowania powstających prototypów,
- zasady współpracy z docelowymi użytkownikami podczas całego procesu projektowego,
- osoby odpowiedzialne za realizacje powyższych ustaleńprzeznaczone na ten cel zasoby finansowe, personalne, organizacyjne
Jeśli projekt już trwa, wciąż można doskonalić jego użyteczność, np. poprzez testy z udziałem użytkowników, jednakże koszty doskonalenia będą w takiej sytuacji znacznie wyższe, niż gdyby podejście UCD zastosowano od początku prac projektowych.
Co dalej?
Doskonalenie użyteczności jest procesem etapowym: w kolejnych krokach testuje się opracowane rozwiązania (najlepiej z udziałem przyszłych użytkowników), usuwa wykryte niedoskonałości użytkowe, i testuje ponownie aż do uzyskania oczekiwanego poziomu użyteczności.
W iteracyjnym procesie doskonalenia następuje opracowanie wewnętrznych standardów projektu, dokumentów badań i ocen użyteczności, zaleceń projektowych - jak i rozpoczęcie regularnej komunikacji z grupą przyszłych użytkowników planowanego systemu.
Doskonalenie użyteczności najprościej rozpocząć od zorganizowania testu prototypu planowanego systemu lub wybranej jego części. Pozwoli to nie tylko na ulepszenie opracowanych rozwiązań, ale przede wszystkim na nawiązanie kontaktów między projektantami a grupą użytkowników oraz wprowadzi zwyczaj pozyskiwania opinii użytkowników zanim zasadnicze rozwiązania zostaną na stałe zaimplementowane.
Wybór konkretnych metod badawczych i sposób ich zastosowania zależeć będzie od skali projektu, posiadanego doświadczenia organizacyjnego i dostępu do zaplecza techniczno-badawczego.
Co powinien zawierać plan użyteczności?
- wyniki analizy kontekstu użytkowania: określenie celów, wymagań i ograniczeń projektowych, sposób użytkowania planowanego systemu, określenie docelowych użytkowników, docelowe środowisko użytkowania,
- scenariusze użycia systemu oraz scenariusze testów użyteczności,
- krytyczne czynniki sukcesu, czynniki jakości (przewagi konkurencyjnej) planowanego systemu,
- czynniki ryzyka dla planowanego projektu,zalecenia dla projektantów, zasady zapewnienia jakości użytkowej - w tym planowane metody testowania i oceny powstających rozwiązań,
- zasady pozyskiwania informacji i ogólne zasady współpracy z użytkownikami,
- zasady włączania informacji od użytkowników w proces rozwoju produktu.
Dobrym sposobem ustalenia tych kwestii jest spotkanie wstępne, rozpoczynające projekt. W czasie tego spotkania powinna zostać wyłoniona osoba, która zostanie w planowanym projekcie menedżerem jakości i jednocześnie będzie odpowiadać za zapewnienie satysfakcji użytkownika końcowego.
Przygotowany plan użyteczności może być częścią planu zapewnienia jakości w projekcie, i będzie podlegać modyfikacjom w miarę postępu prac i nabywania doświadczeń realizacyjnych.
Co będzie potrzebne?
W miarę postępu prac i pojawiania się problemów z zapewnieniem użyteczności produktu, będzie potrzebne zastosowanie sprawdzonych metod doskonalenia użyteczności, dostosowanych do potrzeb Twojego projektu. Takimi metodami mogą być np.:
- testowanie prototypów,
- testy systemu z udziałem użytkowników,
- ankiety i kwestionariusze,
- zalecenia i zasady projektowania użytkowego,
- oceny eksperckie,
- normy i przewodniki stylu.
Opisy metod badawczych przydatnych zarówno w małych, jak i w większych projektach, można znaleźć pod powyższymi odnośnikami, a także w zestawieniu metod badawczych. Szersze opisy metod, w tym informacje o dodatkowym wyposażeniu znajdują się na ogół w przytoczonych materiałach źródłowych.
Uwagi i podsumowanie
Nawet w najmniejszych projektach, o bardzo ograniczonym budżecie, istnieje możliwość uzyskania wysokich własności użytkowych produktu przez systematyczne i konsekwentne stosowanie uproszczonych metod podejścia UCD, które prezentuje ten serwis. Proste metody i gotowe do użycia narzędzia, np. standardowe formularze, zwykle dają zadowalające rezultaty i nie wymagają prawie żadnych zasobów, poza motywacją/chęcią/organizacją do ich zastosowania w projekcie.
W większych projektach nad zagadnieniami użyteczności pracuje zwykle wyznaczona osoba lub zespół, niekiedy wykorzystując posiadaną bazę laboratoryjno-pomiarową. Zaangażowanie zasobów materialnych i organizacyjnych wynika w większych projektach z częstego postrzegania jakości użytkowej jako kluczowego czynnika budującego przewagę konkurencyjną produktu.
= = =
Marcin Sikorski, 2004
