Obserwacje
Techniki obserwacyjne polegają na tym, że badacz/analityk obserwuje przebieg pracy użytkowników podczas wykonywania typowych zadań roboczych z pomocą systemu.
Podczas obserwacji sporządza się notatki dotyczące zaobserwowanych zdarzeń, np. czasy trwania czynności, rodzaj i liczbę wykonywanych czynności, wystąpienie błędów, kontaktowanie się z współpracownikami itp.
Przy obserwacji bezpośredniej użytkownicy są obserwowani przez badacza przebywającego wraz z nimi w pomieszczeniu, podczas gdy obserwacja pośrednia polega na zarejestrowaniu przebiegu pracy na wideo i późniejszym przeanalizowaniu nagrania.
Korzyści
Obserwacja pozwala na:
- poznanie rzeczywistych warunków, w jakich użytkownicy wykonują zadania robocze,
- poznanie specyficznych wymagań organizacyjnych, w jakich planowany system będzie funkcjonował,
- nawiązanie kontaktu z grupą docelowych użytkowników, którzy na dalszych etapach projektu mogą być pomocni w ocenie powstających rozwiązań.
Planowanie
Ustal zakres, rodzaj i poziom szczegółowości informacji, jakie chcesz zebrać; oczekiwania te zapisz w postaci pytań, najlepiej dotyczących poszukiwanych wartości liczbowych typu: dzienna liczba dokumentów, przeciętny czas oczekiwania itp.
Przed badaniem pozyskaj współpracowników i nawiąż dobry kontakt z osobami, których praca będzie obserwowana. Wyjaśnij uczestnikom cel badania, sposób wykorzystania wyników i zasady zachowania prywatności. Zapewnij pracowników, że celem obserwacji nie jest ocenianie wyników ich pracy i że badanie nie odbywa się na zlecenie ich pracodawcy. Pamiętaj, że dla rejestrowania pracy na wideo należy uzyskać wszelkie wymagane zezwolenia od administracji firmy.
Wybierz odpowiednie techniki rejestracji. Do wyboru są:
-
notatki odręczne: metoda tradycyjna, nieco kłopotliwa, ale pozwala na natychmiastowe uchwycenie osobistych spostrzeżeń i komentarzy badacza; wskazane jest stosowanie stopera ręcznego do rejestracji czasu trwania wybranych czynności, - rejestracja obrazu i dźwięku (wideo)
- konieczne jest uzyskanie zgody kierownictwa
- użytkownicy szybko przyzwyczają się do obecności kamery
- podczas obserwacji nie można stać przy kamerze ani zmieniać rejestrowanego obszaru stanowiska pracy (ewentualnie zdalnie, przy pomocy pilota)
- analiza materiału wideo trwa kilkakrotnie dużej od czasu nagrania
- rejestracja tylko dźwięku: metoda stosowana przeważnie do nagrywania wywiadów i komentarzy pracowników.
Realizacja
- Nie zaczynaj obserwacji, dopóki pozyskasz zaufania osób obserwowanych i nie usuniesz przyczyn ich ewentualnego negatywnego nastawienia do planowanego badania.
- Przeprowadź kilkuminutową sesję próbną, która pozwoli na sprawdzenie sprzętu, ocenę czasu trwania czynności, jak i swobodne rozmowy z uczestnikami badania.
- Podczas obserwacji staraj się swoją obecnością jak najmniej przeszkadzać osobom obserwowanym; wyłącz telefon komórkowy, sprzęt do rejestracji umieść tak, aby jak najmniej przyciągał uwagę.
- Notuj zdarzenia typowe i oczekiwane, jak i nietypowe, w tym błędy, pomyłki oraz ich przyczyny - jeśli są od razu widoczne.Jeśli nie prowadzisz rejestracji wideo, zrób zdjęcie pomieszczenia i stanowisk pracy, aby uzupełnić je opisem i notatkami z obserwacji.
- Bezpośrednio po zakończeniu obserwacji spisz swoje komentarze oraz zadania do wykonania podczas późniejszej analizy zebranego materiału.
Metody uzupełniające
Jako uzupełnienie obserwacji można stosować wywiady, kwestionariusze, grupy panelowe oraz analizę kontekstu użytkowania.
Następne kroki
- Gdy wyniki obserwacji zostały już opracowane w postaci raportu, zadbaj aby trafił on do rąk osób, które zrobią z niego najlepszy użytek. W ciągu tygodnia od dostarczenia raportu upewnij się, czy jego odbiorcom nie są potrzebne dodatkowe wyjaśnienia.
- Obserwacje „w terenie" są często stosowane jako metoda generowania informacji we wstępnych fazach projektu, gdy wyłania się ogólna koncepcja funkcjonalności systemu i należy określić zasady współpracy z jego przyszłymi użytkownikami.
- Kontakty nawiązane podczas wstępnych obserwacji będą przydatne także później, gdy zajdzie konieczność przeprowadzenia wywiadów, badań ankietowych lub zastosowania metod warsztatowych takich jak np. metaplan, grupy panelowe czy badania prototypów.
= = = =
Marcin Sikorski, 2004
