Wywiady grupowe
Wywiady grupowe, zwane też grupami panelowymi lub wywiadami zogniskowanymi (ang. focus groups) są efektywnym sposobem poznania opinii, oczekiwań i postaw użytkowników, dotyczących oczekiwanych efektów wdrożenia planowanego systemu.
Wywiad grupowy realizowany jest w małych, 5-9 osobowych grupach, dobranych przez zaproszenie docelowych użytkowników systemu. Moderator spotkania w taki sposób kieruje zbiorową dyskusją, aby poznać zwyczaje, oczekiwania i poglądy uczestników na wybrane aspekty funkcjonowania i użytkowania planowanego systemu.
Metoda wywiadu grupowego jest często stosowana przy opracowywaniu założeń dużych projektów, adresowanych do różnych grup użytkowników, lub których efekty wdrożenia mogą mieć istotne skutki społeczne.
Korzyści
- zebranie znacznej ilości informacji trudnych do pozyskania innymi metodami badawczymi,
- stymulowanie komunikacji między uczestnikami spotkania dla ujawnienia ich motywacji, postaw, oczekiwań i obiekcji w stosunku do wdrażania i użytkowania planowanego systemu,
- wczesne wykrycie kwestii kontrowersyjnych i źródeł ewentualnych konfliktów między grupami użytkowników systemu.
Planowanie
- Ustalenie celów badania, osoby prowadzącej badanie i imienne zaproszenie reprezentatywnych, docelowych użytkowników planowanego systemu.
- Przygotowanie pomieszczenia w którym odbędzie się spotkanie:
- ustawienie stołów i krzeseł w taki sposób, tak aby wszyscy czuli się bezpiecznie, swobodnie i równorzędnie z innymi uczestnikami,
- przygotowanie sprzętu elektronicznego do rejestracji przebiegu spotkania,
- zapewnienie napojów dla uczestników.
Po przybyciu wszystkich uczestników spotkania prowadzący (moderator) przedstawia cele spotkania związane z określeniem funkcji planowanego systemu, w nawiązaniu do wyników przeprowadzonych wcześniej wywiadów indywidualnych, wyników analizy kontekstu użytkowania lub analizy zadań użytkowników.
Prowadzący tworzy przyjazną atmosferę, w której uczestnicy spontanicznie ujawniają swoje nastawienie do planowanych zmian, w tym obawy i niepokoje, oraz oczekiwania i motywacje związane z chęcią użytkowania planowanego systemu, a także ewentualnego współuczestnictwa w jego projektowaniu i testowaniu oraz zgłaszaniu propozycji usprawnień.
Wywiad grupowy, w odróżnieniu od wywiadów indywidualnych:
- ma doprowadzić do spontanicznej wymiany poglądów oraz ujawnienia wspólnych obaw i niepokojów, a także wspólnych dla grupy przekonań i postaw dotyczących projektowania i wdrożenia planowanego systemu,
- ma służyć nawiązaniu kontaktu z grupami użytkowników, którzy mogą później uczestniczyć w testach użyteczności prototypów systemu,
- może służyć jako przygotowanie do następnego spotkania, w którym wezmą udział także projektanci systemu oraz inni udziałowcy planowanego projektu.
Zalecenia praktyczne
- prowadzącym spotkanie (moderatorem) powinna być osoba neutralna w stosunku do planowanego projektu, mająca przygotowanie w prowadzeniu tego typu spotkań i budząca zaufanie uczestników,
- w tej samej grupie nie powinny znajdować się osoby będące w służbowej podległości; m.in. z tego powodu wywiady grupowe powinny być przeprowadzone osobno dla wybranych grup użytkowników oraz osobno dla kadry kierowniczej
- aranżacja pomieszczenia do wywiadu grupowego powinna zapewniać wrażenie przytulności i swobodne samopoczucie, szczególnie poczucie równości z innymi uczestnikami spotkania; oprócz tego należy zadbać o odpowiednią temperaturę, wentylację, oświetlenie i napoje.
Uwagi i podsumowanie
Spotkania z docelowymi użytkownikami, nie tylko w formie moderowanych wywiadów grupowych, odgrywają istotną rolę w projektowaniu zorientowanym na użytkownika (ang. User-Centered Design), gdzie pozyskanie przychylności i współpracy docelowych użytkowników ma kluczowy wpływ na sukces projektu i funkcjonalność planowanego systemu.
Wywiad grupowy pomaga ponadto we wczesnym ujawnieniu kwestii spornych, obaw i przyczyn określonych postaw użytkowników, które mogą zakłócić przebieg prac projektowych i stanowić czynniki ryzyka utrudniające udane wdrożenie systemu.
= = = =
Marcin Sikorski, 2004