Użyteczność w firmie

Użyteczność oznacza stopień dopasowania rozwiązań informatycznych (produktów interaktywnych) do potrzeb użytkowników, mierzony łatwością nauki i obsługi, skutecznością i efektywnością uzyskanych wyników pracy, oraz odczuwaną satysfakcją z łatwego uzyskania oczekiwanego wyniku.

Praca z produktem o wysokiej użyteczności jest bardziej efektywna, łatwiejsza, przyjemniejsza, oraz nie powoduje uczucia frustracji oraz zagubienia. Dotyczy to komputerów, oprogramowania, usług elektronicznych oraz wszelkich urządzeń i usług interaktywnych, w tym szczególnie serwisów WWW.

Co sprawia, że produkt informatyczny jest użyteczny?

Odczuwana użyteczność produktu zależy m.in. od tego:

jak funkcje produktu są dopasowane do potrzeb użytkownika,
jak łatwo się je uruchamia i obsługuje,
jak dobrze produkt prowadzi użytkownika przez kolejne etapy zadania,
w jakim stopniu produkt spełnia wszelkie oczekiwania użytkownika.

Termin „użyteczność" nie jest tożsamy z terminem „funkcjonalność" (przeczytaj odrębny artykuł na ten temat), chociaż w języku polskim są one często używane zamiennie, choćby w odniesieniu do serwisów internetowych. Nie ulega wątpliwości, że podwyższona funkcjonalność może oznaczać polepszenie użyteczności, czyli lepsze wspomaganie zadań użytkownika przez dany produkt.

Wysoka użyteczność produktu, przejawiająca się m.in. przez:

odpowiednio dobrany zestaw funkcji,
intuicyjną interakcję i łatwy dostęp do wszystkich funkcji produktu,
przejrzystą architekturę prezentowanej informacji,
atrakcyjny wygląd produktu,

może zostać uzyskana jedynie przez konsekwentne przestrzeganie określonych zasad projektowania interakcji człowiek-komputer i ergonomii oprogramowania.

Najważniejszą jednak sprawą jest włączenie przyszłych użytkowników do procesu projektowania zarówno w fazie pozyskiwania wymagań, jak do testowania i oceny prototypów, które stanowią ważną część metod doskonalenia użyteczności.

Dlaczego użyteczność jest ważna?

Mając wolny wybór, użytkownicy wybierają lub kupują produkt łatwiejszy w obsłudze, bardziej przyjazny, taki, którego funkcje odpowiadają ich rzeczywistym potrzebom oraz który dostarczy większej przyjemności w użytkowaniu - choćby był nieco droższy niż inne produkty.

Użyteczność jest ważna z kilku punktów widzenia:

dla projektanta: użyteczność w znacznym stopniu decyduje o sukcesie lub porażce produktu, o tym czy ludzie będą chętnie z niego korzystali i polecali innym,
dla menedżera w przedsiębiorstwie: słaba użyteczność systemu który używają pracownicy powoduje ich irytację, obniża produktywność, powoduje pomyłki, błędy i reklamacje, pogarszając w efekcie wizerunek firmy w oczach klientów,
dla handlowca: na rynku produktów interaktywnych odczuwana przez nabywcę użyteczność umożliwia wybór pomiędzy systemami, które wywołują zadowolenie ze sprawnego wykonania zadania a systemami, które sprawiając trudności w obsłudze wywołują frustrację i niechęć.

We wszystkich przypadkach niedostatki użyteczności produktu pociągają nieuzasadnione koszty poprawy wad funkcjonalnych i użytkowych, pogarszają wizerunek firmy oraz w znacznym stopniu decydują o komercyjnym sukcesie lub porażce danego produktu.

Jak zaprojektować produkt o wysokiej użyteczności?

Kluczem do sukcesu jest zastosowanie podejścia iteracyjnego, które polega na stopniowym doskonaleniu użyteczności produktu w oparciu o wykorzystanie odpowiednich zaleceń oraz wyniki regularnych testów i ocen użyteczności z udziałem przyszłych użytkowników.

Do uzyskania produktu o wysokiej użyteczności prowadzą również odpowiednie techniki pozyskiwania wymagań użytkownika oraz projektowanie w oparciu o zasady psychologii interakcji człowiek-komputer (ang. HCI - Human-Computer Interaction), jak i wykorzystanie określonych zasad budowy przyjaznego interfejsu użytkownika opartych zgodnych z zaleceniami ergonomii oprogramowania.

Użyteczność i HCI

Doskonalenie użyteczności i funkcjonalności produktów interaktywnych jest jednym z zadań dyscypliny naukowej zwanej interakcją człowiek-komputer (ang. HCI - Human-Computer Interaction).

Celem działań specjalistów z zakresu użyteczności, HCI i ergonomii oprogramowania jest opracowanie przyjaznej komunikacji człowieka z komputerem - a więc tzw. interfejsu użytkownika. Interfejs ten tworzą elementy takie jak np. paski narzędzi, ikony, okienka dialogowe, struktura menu oraz elementy sprzętowe (mysz czy ekran dotykowy).

= = = =

Marcin Sikorski, 2004