Co to jest użyteczność?
Użyteczność oznacza stopień dopasowania rozwiązań informatycznych (produktów interaktywnych) do potrzeb użytkowników, mierzony łatwością nauki i obsługi, skutecznością i efektywnością uzyskanych wyników pracy oraz odczuwaną satysfakcją z łatwego uzyskania oczekiwanego wyniku.
Praca z systemami o wysokiej użyteczności jest bardziej efektywna, łatwiejsza, przyjemniejsza oraz nie powoduje uczucia frustracji oraz zagubienia. Dotyczy to komputerów, oprogramowania, usług elektronicznych oraz wszelkich urządzeń interaktywnych, w tym szczególnie serwisów WWW.
Użyteczność, zwana także jakością użytkową, jest ponadto podstawowym składnikiem jakości każdego produktu interaktywnego, od urządzeń drobnej elektroniki użytkowej aż po (wielkie) systemy informatyczne wspomagające zarządzanie wielkimi organizacjami.
Co sprawia ze produkt informatyczny jest użyteczny ?
Odczuwana użyteczność produktu zależy m.in. od tego:
- jak funkcje produktu są dopasowane do potrzeb użytkownika,
- jak łatwo się je uruchamia i obsługuje,
- jak dobrze produkt prowadzi użytkownika przez kolejne etapy zadania,
- w jakim stopniu produkt spełnia wszelkie oczekiwania użytkownika.
Termin „użyteczność" nie jest tożsamy z terminem „funkcjonalność", chociaż w języku polskim są one często używane zamiennie, choćby w odniesieniu do serwisów internetowych. Nie ulega wątpliwości, że podwyższona funkcjonalność może oznaczać polepszenie użyteczności, czyli lepsze wspomaganie zadań użytkownika przez dany produkt.
Dlaczego użyteczność jest ważna?
Użyteczność jest ważna z kilku punktów widzenia:
- dla projektanta: użyteczność w znacznym stopniu decyduje o sukcesie lub porażce produktu, o tym czy ludzie będą chętnie z niego korzystali i polecali go innym;
- dla menedżera w przedsiębiorstwie: słaba użyteczność systemu, którego używają pracownicy, powoduje ich irytację, obniża produktywność, powoduje pomyłki, błędy i reklamacje, pogarszając w efekcie wizerunek firmy w oczach klientów;
- dla handlowca: na rynku produktów interaktywnych odczuwana przez nabywcę użyteczność umożliwia wybór pomiędzy systemami, które wywołują zadowolenie ze sprawnego wykonania zadania a systemami, które sprawiając trudności w obsłudze wywołują frustrację i niechęć.
We wszystkich przypadkach niedostatki użyteczności produktu pociągają nieuzasadnione koszty poprawy wad funkcjonalnych i użytkowych, pogarszają wizerunek firmy oraz w znacznym stopniu decydują o komercyjnym sukcesie lub porażce danego produktu.
Jak zaprojektować produkt o wysokiej użyteczności ?
Kluczem do sukcesu jest zastosowanie podejścia iteracyjnego, które polega na stopniowym doskonaleniu użyteczności produktu w oparciu o wykorzystanie odpowiednich zaleceń oraz wyniki regularnych testów i ocen użyteczności z udziałem przyszłych użytkowników.
Do uzyskania produktu o wysokiej użyteczności prowadzą również odpowiednie techniki pozyskiwania wymagań użytkownika oraz projektowanie w oparciu o zasady psychologii interakcji człowiek-komputer (ang. HCI - Human-Computer Interaction), jak i wykorzystanie określonych zasad budowy przyjaznego interfejsu użytkownika opartych zgodnych z zaleceniami ergonomii oprogramowania.
Użyteczność i HCI
Doskonalenie użyteczności i funkcjonalności produktów interaktywnych jest jednym z zadań dyscypliny naukowej zwanej interakcją człowiek-komputer (ang. HCI - Human-Computer Interaction).
Celem działań specjalistów z zakresu użyteczności, HCI i ergonomii oprogramowania jest opracowanie przyjaznej komunikacji człowieka z komputerem - a więc tzw. interfejsu użytkownika, który tworzą elementy takie jak np. paski narzędzi, ikony, okienka dialogowe, struktura menu oraz elementy sprzętowe np. mysz czy ekran dotykowy.
= = = =
Marcin Sikorski, 2004