Analiza kierunkowa

Analizy Kierunkowej (Directed Content Analysis) używa się w przypadku, kiedy pewne zjawisko lub fenomen został już teoretycznie zdefiniowany, ale opis ten nie jest pełen i badanie ma na celu uzupełnienie tej definicji. Innymi słowy, celem analizy Kierunkowej jest analiza danych mająca na celu koncepcyjną walidację lub rozszerzenie już istniejącej teorii lub frameworku. Wyniki Analizy Kierunkowej mają na celu zebranie danych potwierdzających lub zaprzeczających założeniom testowanej teorii.

Analiza danych:

Krok 1: na podstawie teorii trzeba zdefiniować badane zmienne oraz połączenia między nimi i na tej podstawie ustalić wstępny schemat kodowania. Schemat kodowania to, de facto, zdefiniowanie kategorii które mają służyć do pogrupowania zebranych danych oraz opisanie połączeń między tymi kategoriami.
Krok 2: dane należy zebrać przy użyciu metod częściowo ustrukturalizowanych czyli takich, w których po wstępnych pytaniach otwartych następują pytania ukierunkowane, sformułowane w oparciu o teorię, która jest przedmiotem badania.
Krok 3: zebrane dane należy zakodować przy użyciu uprzednio zdefiniowanego schematu kodowania.
Krok 4: stwierdzenia nieprzystające do schematu kodowania należy zebrać razem i ocenić, czy tworzą nową kategorię, czy może są podzbiorem już istniejącej kategorii. Jeśli powstała nowa kategoria, to należy stworzyć dla niej definicję.
Krok 5: nowo powstałe kategorie należy dopasować do istniejącej teorii i ocenić, w jaki sposób ją poszerzają.
Krok 6: w celu ilościowej oceny danych, można dodatkowo obliczyć i porównać częstotliwość występowania stwierdzeń przypisanych do różnych kategorii. Na przykład, badający może opisać jak często uczestnicy badania wyrażali swą opinię na tematy zdefiniowane w poszczególnych kategoriach. Taka miara może być uważana za miernik wagi danej kategorii dla całości teorii.
Krok 7: dodatkowo można obliczyć wartość procentową pomiędzy stwierdzeniami potwierdzającymi założenia testowanej teorii (opisane jako definicje dla poszczególnych kategorii) a stwierdzeniami zaprzeczającymi jej założeniom.
Krok 8: można również ocenić całościowe podejście danej teorii dla opisania problemu badawczego poprzez porównanie liczby kategorii stworzonych na bazie założeń teoretycznych z liczbą nowopowstałych kategorii wynikłych bezpośrednio z zebranych danych.

Przykład:

Wyobraźcie sobie, że waszym zadaniem jest ocena potrzeb użytkowników mających wspomóc przeprojektowanie komunikatora tak, aby zwiększyć świadomość socjalną pomiędzy komunikującymi się osobami na temat tego, czy dany moment jest dobrym momentem do rozpoczęcia komunikacji. Podstawą do takiego badania może stać się teoria Social Translucence, która określa, że aby dwie osoby mogły odpowiednio ocenić sytuację partnera w rozmowie muszą zostać spełnione dwa warunki: musi zostać pokazany w systemie odpowiedni sygnał socjalny i oboje rozmówców musi ten sygnał zobaczyć i rozpoznać . Dzięki wymianie takiej informacji powstaje kontrakt socjalny, który opiera się na założeniu,że w wypadku nieodpowiedniego zachowania każdy z rozmówców będzie miał możliwość użyć informacji obecnej w systemie, żeby odpowiednio zareagować.

W celu zebrania danych można zastosowana została metoda Repertory Grid Technique, która jest przykładem ustruktualizowanego wywiadu. Na poniższym rysunku pokazany jest wynik takiego wywiadu, w czasie którego były porównane trzy typy systemów pozwalających na wyrażenie swojego statusu (Rys. 1).
Zebrane dane zebrane zostały przeniesione do Excela i zakodowane zgodnie ze wczesniej ustalonym schematem kodowania (zobacz: Rys. 2).

Tak zebrane stwierdzenia były następnie przeanalizowane metodą top-down, czyli stwierdzenia semantycznie odpowiadające definicjom w schemacie kodowania, zostały zapisane do odpowiadających im kategorii, natomiast pozostałe stwierdzenia zostały zostawione do kodowania przy użyciu metody bottom-up (opisanej w artykule o Metodzie Konwencjonalnej).

Następnie jakościowy wynik tej analizy został oddany obróbce statystycznej

Jak jest widoczne w powyższym przykładzie, Analiza Kierunkowa umożliwia ocenę, jak dalece wybrane systemy spełniają postawione a priori oczekiwania teoretyczne, a także, jakie ich elementy są pozytywnie i negatywnie oceniane przez użytkowników. Używanie Metody Kierunkowej wiąże się z pewnymi ograniczeniami:

aplikacja istniejących teorii pozwala na bardziej ukierunkowaną analizę zebranych danych, ale jednocześnie zachęca do przeprowadzenia analizy stronniczej. Często w badaniach stosujących Metodę Kierunkową badający wykazuje większą wrażliwość na stwierdzenia potwierdzające założenia badanej teori niż na opinie, które jej nie potwierdzają lub wręcz jej zaprzeczają.
na podstawie typu pytań zadawanych podczas badania, uczestnicy często są w stanie wywnioskować, co jest celem badania i dawać stronnicze odpowiedzi. Taka stronniczość często wynika z chęci pomocy, która odzwierciedla się w tendencji do przedstawiania opinii, które wzbudzają aprobatę badającego.
nadmierne uwypuklenie założeń teoretycznych może spowodować, że badający stanie się mniej wrażliwy na aspekty dotyczące szerszego kontekstu badanego zjawiska.

= = = =

Dr. Agnieszka Matysiak Szóstek, 2009.

Pracownik naukowy na Politechnice w Eindhoven (Holandia), absolwentka studiów User-System Interaction

Kontakt: a.matysiak [at] tue.nl

= = = =

Materiały źródłowe:

Czasopisma naukowe:

Hsieh H.F., Shannon S.E. "Three Approaches to Qualitative Content Analysis" Qualitative Health Research Journal

Książki:

Babbie, E., The practice of social research. New York: Macmillan, 1992. Google Books